Вершы беларускіх паэтаў

                         I

Вось што, дзеткі, мае краскі:
Што хадзіць за многа міль?
Можа лепей замест казкі
Расказаць вам адну быль?
       Згодны?
       Добра.
Ну дык вось:
Зваўся хлопчык наш Савось.
Ой, і быў жа ён дураслівы!
У сад лазіў па грушы, па слівы,
Дзіркі ў градах рабіў —
Моркву вырваць любіў,
I маку ён скручваў галоўкі, —
Ну, на гэта быў страх які лоўкі!
       А рукі ў яго не мыты,
       А сам ён сярдзіты,
       Такі задзірака,
       Такі забіяка,
       Буян,
       Грубіян.
Зачэпіць старога,
Пакрыўдзіць малога, —
Такі ўжо нягоднік,
Ды гэтакі шкоднік!
Бегаў загуменнямі,
Кідаўся каменнямі,
Пападаў у шыбы, —
Хоць гані з сялібы!
Меў на зло смякалку, —
Зніме з вежы галку,
I такі гарачка,
Няхай яго качкі!

                II

У Савосева суседа
Быў пярэсценькі каток,
Выхаванец Паўла-дзеда,
Такі слаўны пестунок!
       Нос чарнявы,
       Хвост бялявы,
       Задзірасценькі;
       Кіпцік-шчыпчык
       Заграбасценькі;
       Лапкі-драпкі
       Машастовыя,
       А шарсціначкі
       Шаўковыя;
       Губкі, зубкі
       Адмысловыя;
       Вусы-русы
       Патырчастыя;
       Тая спінка,
       Як націнка,
       Выгінастая.
       Вушкі-слушкі
       Не мыляюцца,
       Вочкі ў ночку
       Запаляюцца.
Ну, такі каток харошы,
Як драпянка за тры грошы!
Хадзіў коцік пад масток,
Лавіў рыбку за хвасток,
Потым дзеду ён на печы
Казкі-байкі варкаваў,
Белым хвосцікам дарэчы
Тахты спевам адбіваў.
Коцік з дзедам жыў у згодзе,
Не сварыліся за печ.
Быў раз коцік на паходзе —
На мышэй падняў ён меч!
Шоў каток з паходу,
Разагнаўшы мышак,
I сеў на калоду
Пад стрэшку ў зацішак.
Грэе сабе спінку,
Мордачку і лапкі.
Зірк — Савось з будынку
Выскачыў без шапкі!
За Савосем — Рудзька.
— Кусі ката, цюцька!
Коцік бедны ўвесь жахнуўся,
Ды на шчасце быў тут плот,
А пры плоце дуб, — і кот
Толькі фыркнуў, мільгануўся
I на дубе апынуўся.
Сеў каток
На дубок,
Кажа забіякам:
— Эх, Савось, шалапай!
Ты мяне не чапай
I не цкуй сабакам!
Не ўдалося Савосю
Катка падкусіць
I прыйшлося Антося
На помач прасіць.

               III

Вось Савось
I Антось
Сталіся дружакі.
Каля клуні стаяць,
На ліхое таяць,
Закідаюць знакі,
Як злавіць ім катка
I аддаць з малатка
Рудзьку на расправу.
Падшывальцы ж яны,
I іх розум дурны
Выдумаў забаву!
А па тэй нарадзе
Саўка торбу крадзе,
Анцік — хлеб сабаку.
А каток на печы
Сеў, як той старэчы,
Яму і не ў знаку.

Эх, пярэсценькі каток!
Сцеражыся ты, браток!
Не хадзі ты па надворку,
Не хадзі гуляць на горку —
Там бяда цябе чакае,
Сам не ведаеш якая.
Асцярожненька хадзі,
За Савосем ты глядзі,
Бо Савось замысліў штось,
Нездарма з ім і Антось.

       Затаіўся ў кутку
       Наш Савось і катку
       Замаўляе зубы
       Для кацінай згубы:
        «Ах ты, коцічак мой!
       Які файны ты, ой!
       Што за спіначка!
       Ну, карціначка!
       Ідзі, коцік, да мяне,
       Не пакрыўджу цябе, не!
       А якія вочкі!
       Бачаць сярод ночкі.
       А якія лапкі!
       Ды як яны цапкі!
       Ах ты, мой каточак,
       Чорненькі насочак!
       Ідзі ж, коцік, да мяне:
       Не пакрыўджу цябе, не».

       Яўкнуў коцік, выгнуў спінку,
       Хвост падняў, як корбу,
       Але ў тую жа хвілінку —
       Шусь каток у торбу!

                    IV

I катка панеслі ў поле,
А там чыста — ні кусточка,
Ні хвілінкі, ні дубочка,
Адны межачкі ды ролі.
Няма дзе катку схавацца:
Чуць сінее лес далёкі,
I сяло за тры валокі, —
Як катку там ратавацца?

Плача ў торбе коцік, плача:
—  Мяў, мне душнаі Мяў, мне цесна!
Б'ецца сэрцайка балесна,
Бо мне грозіць смерць, няйнача!
Кот бурчыць і гурчыць,
Лапамі дзярэцца,
А Савось хоць бы што —
Цешыцца, смяецца.
—  Ну, спыніся, Антось,
Падзяржы сабаку:
Толькі выпушчу ката,
Цкуй тады ў атаку.
Адышоўся Савось,
Анцік прытаіўся,
I тут коціку астрог
Раптам адчыніўся.
З торбы выскачыў, прысеў —
Трэба ж разглядзецца.
Зірк — там рудзька! Што рабіць?
Дзе яму падзецца?
—  Цкуй! Пускай! — крычыць Савось.
—  Кусі ката, Рудзька!..
Ша! чаго ж так закрычаў
Наш Савось нялюдска?
Глянуў Анцік — вось дзівота!
Вось дзе ліха, вось бяда!
Што зрабіла ім дурота
I што сталася з ката!
Вось папаліся дзе змоўцы —
Проста шкода малышоў:
На Савосевай галоўцы
Коцік схованку знайшоў!
Лямантуе бедны Саўка,
Ашалелы, чуць жывы:
Кот упіўся, ну, як п'яўка,
I не знімеш з галавы!
Запусціў кіпцюр у скуру
Аж да самае касці.
Скача Саўка з таго дуру
Ды крычыць: «Пусці! Пусці!»
Рудзька круціцца навокал,
Брэша, цапае катка.
Ай, Савоська, ты мой сокал!
Справа дрэнна і брыдка!
       Ой, нагараваліся,
       Ой, бяды набраліся
       Хлопцы з тым катом!
       З поля як вярталіся,
       Людзі з іх смяяліся,
       Ды дружна, гуртом.
Шоў Антось уперадзе,
Рудзьку вёў на прывязі,
Пазіраў уніз,
А Савось наводшыбе,
На галоўцы з коцікам,
Шэпчучы: «Кіс-кіс!»
I хоць ён не піянер,
А чырвоны меў каўнер.