|
|
Апошнія вершы
Выбух
Аповед падпольшчыка Роберта Сасноўскага
Адной з найбуйнейшых дыверсій лідскіх падпольшчыкаў на акупаванай фашыстамі тэрыторыі стаў падрыў Лідскай электрастанцыі ў ноч з 14 на 15 сакавіка 1943 года.
Я памочнік качагара
на электрастанцыі.
З думкай – шкодзіць нечакана
злым захопнікам-шакалам –
не магу расстацца я.
Падарваць к чарцям сабачым
думаю і змыцца я.
Здагадаецца апальшчык
Восень. Вогненна-шызы захад.
Ноч штурхае ў цемру.
Я іду. За мною думкі ў накат
Бягуць нібы цень Хімеры.
Хто яшчэ не ведае жах -
Вось ён са мною ходзіць.
Пастукаў у сэрца час.
Сумота цяпер няволіць.
Васільковай краіны пах.
Бездарожжа. Вецер шалёны.
Вёска мая... Патанае дах...
Я ізноў прыйшоў да цябе...
Крыл адчуваць узмах.
Пушчу па ветры ўспаміны,
Цябе ў памяці не аднаўлю,
Згарэлі пёры старых крылаў,
I зноўку вольна я жыву.
Прырода ціха увядае
Яна гатова засыпаць.
Лісцё ўсё з дрэваў ападае
Карэнне ад холаду схаваць.
Яна апошні раз квітнее
Лісцём красуецца вакол.
Апошні раз зазелянее,
Заменіць золатам арэол.
Апошнія ў прыроды краскі
Бурляць сваёю пышнатой.
Быццам маленькія дзяўчаткі
Змяняюць краскамі настрой.
Апошнія сабраўшы сілы
Яна зіяе перад сном.
І шлюць нябесныя свяцілы
Шарэе небасхіл з пластмасы,
Iдзе ў магілу Трэці Рым,
Цвіце неон, і прагна масы
Жаруць Евангелле вітрын,
Ушчэнт забыўшыся на Тройцу.
Крадзецца вуліцай сцяна,
I б’ецца цень самазабойцы
Ля каламутнага акна.
Натоўпы з пысамі бульдогаў
Блукаюць з мэтай гразь мясіць.
Чым меней на Зямлі прарокаў,
Тым болей на Маскве месій.
Яны прыйшлі! Я знаю цэны
На іх пыхлівы бенефіс.
Спакойна, што акцёр са сцэны,
Пакуль што снег бяліў варону
На самай макаўцы царквы,
Яна, з абліччам фараона,
Сплывала ў тартар векавы.
Як быццам вылеплены з ваты
Паналіваных снегам хмар,
Жаўцеў крываўнік васпаваты
Засохлай кветкай, як янтар.
I ў халепнай зімовай манне,
Не дацягнуўшыся да зор,
Шумеў вячэрняе літанне
Яшчэ невырублены бор.
Галодным крыкам абражалі
Яго вароны дзень за днём,
I стылі снежныя скрыжалі,
Пакуль мы спалі, з захаду зямлі
Раптоўна хмарай здарылася восень.
Пайшлі дажджы, і вымаклыя восы
Чаргою з падаконніка цяклі.
Мы выйшлі ў Гефсіманію. Ля ног
Цень выдыгаў, як выкрыты пракуда.
Ужо зусім нагадваў васілёк
Да сінявы задушаны Iуда.
Каменне падпільноўвала з травы,
I старцы гаманілі ўздоўж дарогі
Аб тым, што не знасіць нам галавы
За наш запал. I месяцам двухрогім
Мне жудасна ў гэтым падклецці
На свяце юрлівых каляд,
Дзе вашы жанчыны і дзеці
З губамі асліц і цялят
У твар выскаляюцца пашчай,
Загоняць любога пад спуд
I выведуць зграяй прапашчай
На плошчу, на чэрнь і на суд.
I капаюць моташна з ёлкі
Шары, быццам кроплі вады,
I зоркі гараць, як асколкі
Заўсёднай сусветнай бяды.
I недзе, не маючы статка,
Замерзлі мае пастухі.
Шляхом Гефсіманскага саду,
Хіба ў свеце калісьці была любата?
Тая, што без вынятка – і толькі,
Акрывалася ўстрыманым імем Хрыста
Без сумневу, карысці і толку.
Устаялася ўжо павятовая глуш,
Ля штыкетаў цвіла біручына,
Прымінаючы выцерты коўдравы плюш,
Знемагала ў чаканні дзяўчына.
Ці то «Нашае нівы» памяты лісток,
Ці то сум дэкадэнцкі і, нават,
Далятае з-за поля гняўлівы свісток
Паравознага баса-актавы.
Ад суму і галечы
Гасцінец нецяжкі.
Труну ўзвядуць на плечы
Чатыры мужыкі.
Ні марнага народа,
Ні крывадушных бруй.
– Даруй, – шапне прырода.
Адказ: – I ты даруй.
I паплывуць насілкі
Над кроплямі расы,
I трэск сенакасілкі
Заглушыць галасы.
Ёсць неба, сінь і вецер
Над селішчам пустым.
I ўцешна ўсё на свеце –
На гэтым і на тым.
I немата наўкол, і глухата,
I на вачах сцінаецца заслона –
Я ў чэраве азызлага кіта,
Па імю «свет», як уцякач Iона.
I гэтак жа асуджаны, як ён,
На марнаванне ў ліхалецці ўбогам,
Не кемячы, праз што я гнаны Богам,
Бо я ж не парушаў яго закон.
Лунае ў небе чорны бусел:
Невынішчальнае чысло!
Яно палове Беларусі
На сэрцы шрамам залягло.
Часцей за ўсё, у тых, хто блізкі,
Улада ўторквае кайло...
Тады яшчэ маёй калыскі
Ў заводу нават не было.
Але ў парахавым нагары
Я помню ўсё да гэтых пор.
А што – чысло? Што – календарык?
Апошняй ночы калідор...
Бой за Ліду
У памяць аб вызваленні Ліды ад фашыстаў 8 ліпеня 1944 года
Накіроўваецца корпус
Аслікоўскага да Ліды,
і няма ў ім недахопу
ў конях, моцна ў корпус злітых.
Злосна вока акупанта
ў далеч узіраецца…
На вузлах дарог упарта
фрыц супраціўляецца.
Шлях абходны пралягае
па дрыгве і па лясах.
Лес які, дрыгва якая
затрымаюць малайца?!
Шлях адолены даўжэнькі.
Ззаду вёскі, мурагі.
А ці будзе? Ці прыйдзе свабода?
Явіць Госпад нам міласьць сваю?
Ці загіне валошка пад ботам
Пад памсьцлівыя гукі “заб’ю”
Поўным ходам ідзе падрыхтоўка
I прыймаецца новы закон
А мая ўся ў іржы дубальтоўка
I не бачна прасьвета з вакон
Вось чаму сябе белай варонай
Адчуваю ў краіне сваёй -
Я для ўлады заўжды падазроны
Бо шаную наш прапар з крывёй
Кажуць, ўсякая ўлада - ад Бога
Кранула восень скроні небасхілу
Пунсовай фарбай. Пёры лёгкіх крылаў
Гатовы несці нас за небакрай.
Пакуль гучаць гармонікамі спевы,
На развітанне нам ківаюць дрэвы,
І плыўна лісце адлятае ў рай.
Касматая Мядзведзіца няроўна
Дрыжыць адранкам над астылай поўняй…
Паклікаў вырай у няблізкі шлях!
І мы ляцім. Ніхто не азірнецца…
След кіпцюроў, ледзь бачны, застаецца
За ваколіцу выйду ў застуджаны вечар,
Дзе здзічэлае лісце пад ветрам пяе.
Дождж нязграбна мяне прыабдыме за плечы
І густога змяркання таропка налье.
З меладычным гучаннем знаёмых рапсодый
У пранізлівых кроплях патонуць агні.
Я пайду нетаропка. Імжыць. Сонца сходзіць,
Пакідаючы цень на пагодлівым дні.
Хмары месяц люляюць утоена, сонна.
Навальніцай паветра ўсё бліжай грыміць…
Маўклівым днём у аксамітны час,
закрыўшы вочы, восень грае гамы.
Я слухаю, як манатонна ў рамы
нядбайны дожджык такае ў адказ.
На нотным стане тонкіх правадоў
запісваю птушыныя акорды.
Гучыць у выкананні ветра coda
жывому лісцю восеньскіх садоў.
Прысадамі задумлівых рабін
спяшаюцца імкліва на спатканні
мінулага і будучага здані
па лабірынтах залатых руін.
Каб звязаць нам жыццё
З нітак, крэпкага лёсу.
Я сваё напрагу пачуццё
Заспяваю цудоўную песню.
Пра каханне маё і тваё,
Я звяжу абярэг каляровы
І ў прыдачу раскрашу жыццё.
Каб шчаслівым быў дзень кожны новы
Не растрацілі ў ім пачуццё.
Я вязаць буду днём, буду ноччу
І схаваю ад цябе нашу боль.
На яе я свае ўсе ніткі патрачу
І закіну ад няшчасця пароль.
Я ляжаў у глухой цішыні,
Адпачыўшы ад цяжкіх баталій.
Надмагільных ялін карані
Скрозь рабрыны мае прарасталі.
Тым суглінкам, што грудзі занёс,
Тым кустоўем, над ярам навіслым,
Шар зямны – невыносны, як лёс, –
На мяне наваліўся і сціснуў.
Я спачатку сумеўся ў пяску,
Разгубіўся, не верачы ў тое,
Што цяпер мне на ўласным вяку
Быць пажываю для травастою.
Як жа здарыцца гэта магло,
Бронзавы Гедымін
Аганаў ды Нячай* – “бацькі”
для бронзавага Гедыміна,
а шпоры ў конскія бакі –
аб інахадзі напамінак.
У доўгім бронзавым плашчы,
на бронзавым кані Вялікі.
На князя бронзавым плячы
гуляюць залатыя блікі.
Сярод заводаў і дамін,
пад сонцам у нябёс блакіце
стаіць ля замка Гедымін,
які паклаў пачатак Лідзе…
Пайшоў вайной крыжак-шакал
на княства гарады і весі –
Высякаюць лясы, высякаюць…
Кажуць, быццам, паеў караед.
Сок з пянёчку жывога сцякае -
Так жыцце пакідае свой след.
Як балюча!.. Як прыкра і горка
Назіраць за пянькамі ў бары.
Збеглі вожыкі, лісы, вавёркі…
Нават сонца смуткуе ў гары.
Я таксама смуткую, калісьці
Грыбавала ў былыя часы...
Як з навалы знайсці гэтай выйсце?
Як спасці нам Радзімы лясы?
Каб змагла перадаць я Вам
Гэту тонкасць душы маей.
Усё жыццё па цвяточным снам
Дзе спяваў мне псалмы салавей .
Дзе мой тайный пяшчотны мір,
І куды душа тонкая імкнеца .
Датрануца да яркіх карцін,
Дзе на волю яна з розумам рвеца.
Не хапае мне слоў апісаць
Усе краскі і вольнасць душы.
Паміж строчак, каб Вам адпраўляць
То касанне пяшчотнай рукі.
Не змагу перадаць і любоў,
Каханне матулі бясконца к дзіцяці
Няма ні ўмовін , ні рамак у яго.
Сабою закрыць іх імкнуцца ўсе маці
Каб толькі бы іх не цягнула на дно.
Я зноў ўспамінаю матулі каханне
Яго буду помніць цяпер і спрадвек.
Дачку ля вакна яна моўчкі чакае
Пацірая хусцінкай вакол сваіх век.
Заўсёды яна паспяе з дапамогай
І ведае дзе нам саломку паслаць.
Сама па вуглях перайдзе басаногай
Ніткі прала і вязала дзіцяткам адзенне
Вышывала днём і ноччу ўсім на заглядзенне.
Із трусінага вось пуху ,рукавічкі меньшай,
Каб нямёрзлі яе ручкі стужаю злавеснай.
Шапачку старэйшай ,ўжо патрэбна новую,
Каб змаглі яны хваліцца мамінай абноваю.
Грошы падакапіўшы на ніткі і спіцы
Звяжа па сукенцы і новай спадніцы.
Будуць ў абнове красаваца новай
Быццам з магазіна - адзення гатовай
Спрадвечны лёс маіх бацькоў
У працы цяжкай і руплівай,
Зялены спеў тваіх гаеў
І гоман птушак нецярплівы.
І спелых ніў духмяны пах,
І свежы подых навальніцы,
Ільняны колер у палях,
Вада з празрыстае крыніцы.
Вясновых кветак хараство
І мовы роднае гучанне,
Дубоў магутных калдаўство.
Пяю я вам сваё прызнанне.
Шляхетны позірк чысціні
Ў блакіце воч тваіх без краю,
І зорны свет у вышыні.
Сукно нябёсаў промнямі працята.
Вакол туманных долаў патаемнасць.
Світанне… Разліваюць далікатна
Свой палыновы водар хрызантэмы.
Прырода заварожвае ўбраннем.
У залатых карунках неба просінь…
Непараўнальна кожнае спатканне
З тваёй чароўнай прыгажосцю, восень!
Асалода ад жыцця,
Гукі родныя зямлі,
І вяртае з небыцця
Дакрананне да раллі...
Конь упрэжаны сіпіць.
Паслухмяны плуг дрыжыць.
Знізу ўверх і зверху ўніз,
Баразна жыцця імчыць.
Ёсць у разоры глыбіня.
Шлях струной пяе, звініць.
Так адразу, а пасля
Трэба трошачкі спачыць.
Толькі паўзу не цяні,
Не лянуйся зноў паўстаць.
Плюнь, каб змазаць мазалі,
І наперад хлеб шукаць.
А калі не маеш моцы,
Час імчыць імгненна,
у вогнішчы згараюць думак меткі.
Спіць цела, душа безупынна ляціць,
Нібы пчала, па мёд на кветкі.
Душа ў душу —
піяна ў мецца —
як неба ў мора
ўпала —
так,
што век глядзець —
не наглядзецца
і не наслухацца —
ніяк.
І што цяпер
жыцця віхуры,
калі і штыль,
і хваляў шал,
і зоркапад,
і сонца ў буру
ў адно злучылі
далягляд?
12.10.2019
Cапраўдны заўзятар футбола
павінен умець мацюкацца,
каб словам пакрыўдзіць арбітра,
які прызначыў пенальці.
Змагар за межамi поля,
майстар нанесці ўдар
не па варотах, а ў твар.
Па сняжку зайка скакаў
Слядкі ножак астаўляў.
А лісічка па слядкам
Заіньку шукала там.
Зайка бегаў і пятляў
І ні зкім не размаўляў.
Лісанька шукаць стамілася
На прыгорачку спынілася
Вось так спрытна зайка змог
Лісаньцы падаць урок.
Ліска трохі аддахнула
І назад дамоў звярнула.
10.10.2019.Лілія Журавінка
На сцяжынцы з табой, што сустрэліся
Там муравушка пышна расцець.
Мы на сонейку ласкавым грэліся
Пад вярбой ,што ў полі расцець.
Твае вочкі ззіялі шчаслівыя
Ў поўдзень сонейка йграла ўвысі
Называў я цябе мая мілая
Як у казцы шчаслівы былі.
І не змог пазабыць ту сцяжыначку
Зноў, і зноў я прыходжу туды.
Спадзяюся сустрэць сваю мілачку
Праз гады, што я быў малады.
У чаканні ў верасні прырода
Пачне жаўцець усё вакол.
Бо прыйдзе хутка непагода
Накрые з дараў восень стол.
Затым кастрычнік завітае
Ўбраннем колераў гарыць.
Нібы карціны разглядае
Апошнія каб падарыць.
Тут краскі яркія пылаюць
Змяняя колер кожны дзень.
У кожны сад ён завітае
Лісцём закінуў сваю цень.
Вось лістапад змяняе краскі
Адзенне скінуў ён сваё .
Неба на тваіх далонях пяском пасыпалась пад ногі,
З каменнем зблыталась зямля,
Далёкія, нябачныя дарогі,
Хвастом мялькнулі, як змяя..
У шэра-каляровых буднях мы марым пра свабоду,
Якой не бачым нават ў сне,
Ад ежы мы залежым з роду,
А ад вады ўдвайне.
Мы самі абіраем колер рабства-
Чырвоны, белы ці зялёны?
Абралі пагарду і нахабства,
Каб здавацца моцным, вольным.
Я пайду па дарозе ў застуджаны вечар,
Дзе здзічэлае лісце пад ветрам пяе.
Дождж нязграбна мяне прыабдыме за плечы
І густога змяркання таропка налье.
З незвычайным гучаннем знаёмых рапсодый
У пранізлівых кроплях патонуць агні.
Пастаю па калені ў цішы. Сонца сходзіць
З невыноснай тугой па напружаным дні.
Хмары месяц люляюць утоена, сонна,
Навальніцы бразготка ўсё бліжай грыміць…
Дажджом асеннім плача восень,
Як быццам ёсць у чым віна.
А дождж сабе па лісці скача,
Танцуе ў голлі давідна.
Палошча ён траву старанна,
Змывае спёку на зямлю,
У шыбы стукае да рання,
Хоць я яго і не люблю.
І сум, і радасць, як дзве ноты
Адной мелодыі жыцця.
Магчыма, радасць прыйдзе потым,
Каб стаць асноваю быцця.
Яе памножу на чаканне,
На безліч пырскаў ад дажджу.
Настаўніку
Яны сядзелі ўсе ў цябе за партай -
Рабочы, ўрач, дырэктар, прэзідэнт…
Быў кожны з іх твае увагі варты,
Чакаў, як сонца, з вуснаў камплімент.
Глядзеў з даверам ў вочы, як на маці,
Сачыў за словам, рухам рук тваіх...
Быў больш чым Бог ты кожнаму дзіцяці,
І першых ведаў выпіты келіх.
Каму ты - першы, а каму - апошні…
Нясеш свет ведаў з цемры праз вякі,
Да веснікаў няспешна падыдзе дожджык босы,
Пакрочыць па сцяжынкам, заплача каля хат…
Вандроўніцай няўцешнай зноў завітае восень,
Ператварыўшы неба ў бясконцы лістапад.
Змяшае сум і радасць, святло агню і шэрасць,
Цяпло апошніх промняў і холад сумных хмар.
Напоўніць далягляды тугою невымернай,
Падорыць свята фарбаў і асалоду мар...
ВАЎКІ
Згадкі пра сны дзяцінства
Мне сніцца — праз бясконцыя вякі
бягу я, абрываючы ўсе жылы,
за мною ― ашалелыя ваўкі,
іх зграя мяне шчыльна акружыла.
Бягу наўпрост, не вучаны віхляць,
па горкім па бур’яне-палыне,
пагоню мне ніяк не ашукаць,
і сэрца вось-вось выскачыць з мяне.
Бяжыць за мною ўслед сляпая поўня,
з халоднаю усмешкаю пустой…
І быццам я спыняюся раптоўна,
Ноч хавае ў цемры зграі...
Усё жывое праглынае…
Вольна крочыць да мяне,
закрывае вочы мне…
I я быццам бы ў сне:
Пяцізоркавы гатэль…
Шалік з водарам шанель…
Прагна ў вочы мне глядзіць,
ведае як ахмурыць,
абудзіць, і разлюбіць.
Захапляемся каханнем,
пазбягаем абяцанняў.
Лепш за ўсіх, амаль як джаз
Ноч любуецца на нас.
Першы і апошні раз.
Зоркі ўжо ідуць на спад,
Глушачы вэрхал сталічны,
Трамваяў варшаўскіх грукат,
Мяне Беларусь мая кліча
Тысячай розных гукаў.
Ускінецца сэрца трывожна,
Душа ваўкалакам завые,
Як бомкне званамі Каложа,
Зайграе арган у Сафіі.
Ледзь зоймецца золак няпэўны -
Я чую, як радасна-звонка
Крычаць беларускія пеўні,
Цурчыць малако у даёнках.
І радасна трохі, і млосна
Пачуць, як далёка дзесьці
Гамоняць пад ветрыкам сосны,
Смелы рыцар
Жыў на свеце смелы рыцар,
Многа па зямлі хадзіў,
Складна баіў небыліцы,
Смачна еў, салодка піў.
Не баяўся анікога,
Як па свеце вандраваў,
Перабіў пачвараў многа,
І нідзе не сумаваў.
Ранкам на каня сядае,
На прыволлі ўдаль імчыць,
Любая у след махае,
Просіць за сабой сачыць.
Не баіцца рыцар звады,
Не баіцца цёмных чар,
Зайздрасці, князёў улады.
Дажджавых на небе хмар.
Каралеўна-вядзьмарка
Каралеўна ў люстэрка глядзела,
На двары была цёмная ноч,
Яркім полымем свечка гарэла,
Цені ўзмахвалі крыллем наўзбоч.
У пакоі жыла таямніца,
Праз ваконца прамень зіхацеў,
Адазвалася дзесь навальніца,
Каля поўначы гром прагрымеў.
Адзін хлопец ішоў з пагулянкі
I праз шыбу тайком зазірнуў,
Асвяцілі прастору маланкі,
Дождж, як мора, з нябёсаў лінуў.
Музыка і вядзьмар
Граў музыка на вяселлі,
Добры задаваў настрой,
Гукі хмельныя ляцелі,
Заклікалі за сабой.
Песні, танцы даспадобы
Спевам родным дарагім
Служаць добраю аздобай
На вяселлі маладым.
Гучна скрыпачка заводзіць,
Задае сардэчны лад,
Пары за сабою водзіць,
Кожны весяліцца рад.
Так было у часе даўнім,
Свой парадак быў ва ўсім,
Граў музыка незвычайна
Па
Прыступках
Я
Сыходжу
Ў
Падвал
Тваёй
Душы
Але ўсё ж мне бачна сонца,
Свеціць месяц у начы
Усё
Глыбей
Вядзе
Дарога
Ў
Бясконцасці
Душы
У сэрцы лёгкая трывога –
Небяспечныя шляхі
Дзесьці
Побач
З
Тваім
Сэрцам
Я
Шукаю
Ў
Залётны рэгтайм "затусiў" на мясцовым танцполе —
і часу нон-стоп разарваўся на "да" і "пасля",
і ў прорву дажджом сыпанулі сэптолі, актолі,
асенняе "сі" далучыўшы да летняга "ля".
І тут жа зямлю "засінкопілі" ноткі-дзівосы:
сюрэалістычныя (дзе там да іх ПікассО!)
кляновыя "фэнтазі", "боха" каштанаў і россып
"марэнняў" бяроз, адляцеўшых у "восеньскі сон".
О, верасня зялёная трава!
Так хочацца рукой цябе прылашчыць
І дотыкам адчуць, што гэта – шчасце,
І пахі лета ў сэрцы захаваць;
Запомніць, як кавалачак жыцця,
Імгненне непаўторнай прыгажосці,
Каб потым сагравацца ў зімняй млосці
Апошнім цудам летняга быцця…
12.09.2011
Восень дыхае на ладан,
Тленнем шоргае ля ног,
Змізарнелым лістападам
Бальзаміруе мурог;
Зацярушвае імгою
Несуцешнага дажджу,
Спарахнелаю тугою
Ціха спойвае душу;
Плача слотаю бяссоннай
Па-над прывідамі тла
І рыхтуецца да скону
Аслабелага цяпла:
Прысыпае пудрай белай
Шаты дрэваў дзе-нідзе,
Па зямельцы скамянелай
Шэрань ценямі кладзе;
Дачакаўшыся да сцюжы,
Апошні ліст
На дрэве сіратлівым,
Бы на ўспамін
Аб летняй цеплыні,
Танцуе твіст
На ветры трапятлівым
Пад енк галін
У хмарнай вышыні.
Яго далонь –
Хістальны знак надзеі
І прагі жыць,
І крохкасці жыцця –
Нібы агонь
Душу ў зазімку грэе,
Хаця й дрыжыць
Над рэшткамі быцця.
Ды ў нейкі дзень
Асенняй стылай слоты
І ён зляціць
Пад ногі мінакам –
У змрочны цень
Адчуваючы змены ў прыродзе,
У паветры, у люстрах вады,
Птушкі ўвосень ірвуцца на поўдзень –
У цяпло – перажыць халады.
Ці інстынкты іх клічуць да ўзлёту
І збіраюць у вырай, у клін,
Ці з'яўленне асенняй самоты
Ў даляглядах радзімых мясцін,
Але некалі раніцай золкай
Пракладаюць у неба шляхі
Незлічоныя ластаўкі, сойкі,
Пліскі, жаўранкі, гусі, шпакі.
А пасля ў хваляванні вялікім,
|